گفتگو با محمود فلاحی، به بهانه اجرای نمایش «یرما» در سالن اصلی تئاتر شهر | اهمیت به گیشه جایگاه هنر تئاتر را متزلزل کرده است

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ فلاحی علاوه بر بازی در «یرما»، کارگردانی این نمایش را نیز برعهده دارد. درکنار او دیگر بازیگرانی، چون علی رضایی اصل، زینب برات زاده، محمد طهان، امید وحدت پور و سمیه قائمی نیز به ایفای نقش پرداخته اند.
به بهانه اجرای نمایش «یرما» که این شب‌ها در سالن اصلی تئاتر شهر به روی صحنه می‌رود با محمود فلاحی گفت وگویی داشته ایم که در ادامه پیش روی شماست.

چرا سراغ اجرای نمایشنامه‌ای از فدریکو گارسیا لورکا رفتید؟

فدریکو گارسیا لورکا یکی از نویسندگان شاخص اسپانیایی است که آثارش را بسیاری از بزرگان تئاتر دنیا اجرا کرده اند. آثار این نویسنده اسپانیایی بسیار به فرهنگ و آداب ورسوم ما نزدیک است، به طوری که حتی اگر ما از المان‌های فولکلور اسپانیایی هم در نمایش استفاده کنیم، تماشاچی آن‌ها را درک می‌کند و داستان برایش پیچیده نمی‌شود. «یرما» یکی از نمایشنامه‌های قوی فدریکو گارسیا لورکاست که پیش ازاین هنرمندانی، چون علی رفیعی، رضا گوران و امیررضا سیستانی آن را در تهران روی صحنه برده اند، اما در مشهد برای اولین بار است که این نمایشنامه اجرا می‌شود.

درگذشته بیشتر کار‌های شما به صورت مونولوگ بودند یا بلک باکسی اجرا می‌شدند. در واقع نمایشنامه «یرما» اولین کار قاب صحنه‌ای شما محسوب می‌شود. این تغییر فضا به چه علتی بوده است؟

من حدود هشت سال روی متن نمایش «یرما» کار و از همه زاویه‌ها آن را بررسی کردم. در این مدت طراحی‌های مختلفی هم برای اجرا انجام دادم، اما درنهایت به فضای قاب صحنه‌ای رسیدم، چون بخشی از این نمایشنامه به صورت سورئال و بخشی به صورت رئال طراحی و از بازیگران فرم زیادی نیز استفاده شده است. همچنین سعی داشتیم طراحی صحنه نمایش به گونه‌ای باشد که مخاطب را به دامن طبیعت ببرد و یک فضا و زندگی دیگر را روایت کند. علاوه  بر این موارد وقتی از نظر زیبایی شناسی به تئاتر نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که مخاطب کار‌های قاب صحنه‌ای را دوست دارد. خود من نیز می‌خواستم این فضا را تجربه کنم؛ درنتیجه نمایش «یرما» را به صورت قاب صحنه‌ای اجرا کردیم.

در گروه بازیگران نمایش «یرما» هم دوبلور حضور دارد، هم هنرمندان فعال در عرصه سینما و تلویزیون و هم هنرمندان تئاتری. چطور به این ترکیب بازیگران رسیدید؟

من در این هشت سال روی شخصیت نقش‌ها بسیار کار کردم؛ از این رو هرکس را که مناسب نقش‌ها بود و از پس اجرای آن‌ها برمی آمد فارغ از اینکه چه جایگاه و رزومه‌ای دارد، برای حضور در نمایش انتخاب کردم؛ همچنین از آنجایی که می‌خواستم به داستان و سنت‌های اسپانیا وفادار بمانم، به سراغ کسانی رفتم که از لحاظ آناتومی چهره به این فرهنگ نزدیک بودند. درنهایت همه گزینه‌های اولی که در ذهن داشتم انتخاب شدند و آن‌ها نیز پذیرفتند با ما همکاری کردند؛ اما به تازگی صحبت‌هایی شده است مبنی بر اینکه من برای فروش در گیشه به سراغ برخی از بازیگران رفته ام که این صحبت درست نیست و در نمایش «یرما» هم بازیگران تازه کار و هم حرفه ای‌ها حضور دارند.

در ادامه حتما بخوانید صحبت‌های پیشکوست تئاتر مشهد درباره ضرورت نقدپذیری نسل جوان تئاتر مشهد | نقد عقیم شده است

اینکه خودتان در نمایش بازی کرده اید کارگردانی را برایتان سخت نکرد؟

من در ابتدا می‌خواستم نقش خودم را به بازیگر دیگری واگذار کنم، ولی متأسفانه گزینه مدنظرم را پیدا نکردم و مجبور شدم در نمایش بازی کنم؛ اتفاقی که قطعا کار کارگردانی را برایم سخت کرد.

نمایش «یرما» در سالن اصلی تئاتر شهر روی صحنه رفته است. وضعیت این سالن را که مدتی هم تعطیل شده بود، چطور می‌بینید؟

وضعیت سالن نسبت به گذشته بهتر شده و سیستم سرمایشی راه افتاده است؛ البته هنوز ایراداتی وجود دارد و شرایط پشت صحنه چندان خوب نیست. از طرف دیگر اینکه هم زمان با ما نمایش دیگری روی صحنه می‌رود، کار ما را سخت کرده و باعث شده است نتوانیم نمایش را با کیفیتی که مدنظرمان است اجرا کنیم.

این روز‌ها هم زمان با نمایش شما، آثار دیگری هم در سالن‌های مختلف روی صحنه رفته اند. فکر می‌کنید مشهد ظرفیت اجرای این تعداد نمایش را به صورت هم زمان دارد؟

بله، ولی به نظر من باید یک هیئت نظارت به نمایش‌ها امتیاز دهد تا گروه‌ها براساس نمره‌ای که دریافت می‌کنند در یک سالن خاص روی صحنه بروند. در این صورت مشخص می‌شود نمایش‌هایی که در هر سالن اجرا می‌شوند، چه کیفیتی دارند. همچنین قیمت نمایش‌ها نیز باید براساس درجه کیفی آن‌ها تعیین شود.

امتیاز دهی به اجرا‌های نمایش چطور محقق می‌شود؟

انجمن نمایشی که دغدغه اش هنر و هنرمندان باشد باید این موضوع را پیگیری کند، اما متأسفانه ما مدتی می‌شود در مشهد انجمن هنر‌های نمایشی نداریم و همه تصمیم گیری‌ها درباره تئاتر توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان صورت می‌گیرد.

وضعیت این روز‌های تئاتر مشهد را چطور می‌بینید؟ آیا به روز‌های اوج این هنر در مشهد نزدیک هستیم؟

خیر. متأسفانه خیلی از هنرمندان بزرگ و سرمایه‌های شهرمان که باید این روز‌ها کار کنند، به دلایل مختلف خانه نشین شده اند و کسانی که صلاحیت کار کردن ندارند، از این خلأ استفاده کرده اند و مشغول فعالیت هستند؛ اتفاقی که ضربه بزرگی به تئاتر مشهد وارد کرده و باعث شده است این هنر پویایی گذشته را نداشته باشد. به عنوان مثال سالن اصلی تئاتر شهر در گذشته جایگاه افراد بزرگ محسوب می‌شد و شاید زمانی شش ماه خالی می‌بود تا یک کار خوب در آن اجرا شود.

آن زمان سالن، شورای فنی داشت که اجرای هر کاری را قبول نمی‌کرد، ولی الان ما شورای فنی و شورای نظارت نداریم. البته سالن هم دست بخش خصوصی است که باید به اداره ارشاد اجاره دهد؛ از این رو مجبور است با اجرای هرکاری موافقت کند. آن‌ها این موضوع را در نظر نمی‌گیرند که چه تئاتری توسط چه کسانی در حال اجراست. متأسفانه این روز‌ها کیفیت بیشتر تئاتر‌هایی که اجرا می‌شوند بسیار پایین است و هیچ ارگان نظارتی هم وجود ندارد تا کیفیت آثار را رصد کند. هیئت بازبینی نمایش‌ها هم فقط مسائل ممیزی را بررسی می‌کند و کیفیت آثار را نمی‌سنجد.

در ادامه حتما بخوانید گفتگو با هنرمندان مشهدی درباره اضافه شدن بخش خیابانی به جشنواره تئاتر خراسان رضوی | بازگشت تئاتر به خیابان‌های شهر

کسانی را که خانه نشین شده اند چطور می‌توان برای حضور دوباره در عرصه تئاتر ترغیب کرد؟

۹۰ درصد این افراد با برطرف شدن مشکلات اقتصادی، پای کار می‌آیند. ۱۰ درصد هم کسانی هستند که با شرایط موجود، ممیزی‌ها و قوانین دست و پاگیر کنار نمی‌آیند و منتظر هستند شرایط بهتر شود و با آثار خود حرفشان را بیان کنند.

یعنی تنها خانه نشینی عده‌ای باعث شده است تئاتر مشهد از روز‌های اوجش فاصله بگیرد؟

خانه نشینی هنرمندان درکنار پررنگ شدن مسائل تجاری به این هنر ضربه زده است. درواقع اهمیت دادن بیش از حد به گیشه باعث شده است تئاتر جایگاه هنری خود را از دست بدهد؛ همچنین دغدغه مندی برای جلب رضایت مخاطب و اینکه نمایش حرفی برای گفتن داشته باشد میان هنرمندان و گروه‌های تئاتری کمتر شده است و همه این روز‌ها تنها به گیشه فکر می‌کنند؛ بنابراین ما می‌بینیم این روز‌ها کار‌های بازتولید زیادی روی صحنه می‌روند، یعنی کارگردان کار خودش را راحت کرده و برای اجرای نمایش به سراغ آرشیوش می‌رود.

این درحالی است که مخاطب نیاز دارد کار‌های جدید و متناسب با شرایط روز را ببیند. علاوه بر این موارد، گرانی‌ها نیز بر فعالیت اهالی تئاتر تأثیر گذاشته است. تجهیزاتی مثل لباس و گریم و دکور بسیار گران شده و گروه‌ها باید سالن‌های اجرای نمایش را با قیمت بالایی اجاره کنند. دراین بین دستمزد بازیگران هم مثل همیشه نادیده گرفته می‌شود و همه کار‌ها رفاقتی و به خاطر عشق بچه‌ها به تئاتر پیش می‌رود.

چالش دیگری هم که چند سالی است گریبان تئاتر مشهد را گرفته، حضور برخی افراد است که یک ابزار اطلاع رسانی در دست دارند و از آن برای مسموم کردن فضای هنر‌های نمایشی استفاده می‌کنند. این افراد اگر بخواهند کاری فروش داشته باشد، به صورتی فضاسازی می‌کنند که مسیر برای دیده شدن بیشتر آن اثر هموار شود، حتی اگر از کیفیت لازم برخوردار نباشد؛ اما اگر به هردلیلی با هنرمندی مشکل داشته باشند، دست به حاشیه سازی می‌زنند، به طوری که برای آثار خوب هم نقد منفی می‌نویسند و ایراد‌های الکی می‌گیرند تا آن کار نفروشد و ذهن و افکار مردم به سمتش نرود.